Wywłaszczenie nieruchomości – co i kiedy może być wywłaszczone?

Wywłaszczenie nieruchomości polega na pozbawieniu albo ograniczeniu, w drodze decyzji, prawa własności, prawa użytkowania wieczystego lub innego prawa rzeczowego na nieruchomości. Wywłaszczenie nieruchomości może być dokonane, jeżeli cele publiczne nie mogą być zrealizowane w inny sposób niż przez pozbawienie albo ograniczenie praw do nieruchomości, a prawa te nie mogą być nabyte w drodze umowy na innych gruntach.

Zgodnie z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej:

“Wywłaszczenie jest dopuszczalne jedynie wówczas, gdy jest dokonywane na cele publiczne i za słusznym odszkodowaniem”.

Szukasz numeru księgi wieczystej?
Znajdź go online na podstawie adresu nieruchomości lub numeru działki:
Ksiegiwieczyste.pl
Przekonaj się, jakie to proste!

Jakie nieruchomości podlegają wywłaszczeniu?

Wywłaszczeniem obejmuje się nieruchomości – grunty, które w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego gminy są przeznaczone na cele publiczne bądź dla których została wydana decyzja o ustaleniu lokalizacji celu publicznego.

Kto może dokonać wywłaszczenia?

Nieruchomość może być wywłaszczona tylko na rzecz Skarbu Państwa albo na rzecz jednostki samorządu terytorialnego. Organem właściwym w sprawach wywłaszczenia jest starosta, wykonujący zadanie z zakresu administracji rządowej.

Jakie są podstawy wywłaszczenia (cele publiczne)?

W myśl Ustawy o gospodarce nieruchomościami celami publicznymi są:

1. Wydzielanie gruntów pod drogi publiczne, drogi rowerowe i drogi wodne, budowa, utrzymywanie oraz wykonywanie robót budowlanych tych dróg, obiektów i urządzeń transportu publicznego, a także łączności publicznej i sygnalizacji.
2. Wydzielenie gruntów pod linie kolejowe oraz ich budowa i utrzymanie.
3. Wydzielanie gruntów pod lotniska, urządzenia i obiekty do obsługi ruchu lotniczego, w tym rejonów podejść, oraz budowa i eksploatacja tych lotnisk i urządzeń.
4. Budowa i utrzymywanie ciągów drenażowych, przewodów i urządzeń służących do przesyłania lub dystrybucji płynów, pary, gazów i energii elektrycznej, a także innych obiektów i urządzeń niezbędnych do korzystania z tych przewodów i urządzeń.
5. Budowa i utrzymywanie sieci transportowej dwutlenku węgla.
6. Budowa i utrzymywanie publicznych urządzeń służących do zaopatrzenia ludności w wodę, gromadzenia, przesyłania, oczyszczania i odprowadzania ścieków oraz odzysku i unieszkodliwiania odpadów, w tym ich składowania.
7. Budowa oraz utrzymywanie obiektów i urządzeń służących ochronie środowiska, zbiorników i innych urządzeń wodnych służących zaopatrzeniu w wodę, regulacji przepływów i ochronie przed powodzią, a także regulacja i utrzymywanie wód oraz urządzeń melioracji wodnych, będących własnością Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego.
8. Opieka nad nieruchomościami stanowiącymi zabytki w rozumieniu przepisów o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami.
9. Ochrona Pomników Zagłady w rozumieniu przepisów o ochronie terenów byłych hitlerowskich obozów zagłady oraz miejsc i pomników upamiętniających ofiary terroru komunistycznego.
10. Budowa i utrzymywanie pomieszczeń dla urzędów organów władzy, administracji, sądów i prokuratur, państwowych szkół wyższych, szkół publicznych, państwowych lub samorządowych instytucji kultury w rozumieniu przepisów o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej, a także publicznych: obiektów ochrony zdrowia, przedszkoli, domów opieki społecznej, placówek opiekuńczo-wychowawczych, obiektów sportowych.
11. Budowa i utrzymywanie obiektów oraz pomieszczeń niezbędnych do realizacji obowiązków w zakresie świadczenia usług powszechnych przez operatora wyznaczonego w rozumieniu Ustawy z dnia 23 listopada 2012 r. – Prawo pocztowe (Dz. U. Z 2017 r. poz. 1481), a także innych obiektów i pomieszczeń związanych ze świadczeniem tych usług.
12. Budowa i utrzymywanie obiektów oraz urządzeń niezbędnych na potrzeby obronności państwa i ochrony granicy państwowej, a także do zapewnienia bezpieczeństwa publicznego, w tym budowa i utrzymywanie aresztów śledczych, zakładów karnych oraz zakładów dla nieletnich.
13. Poszukiwanie, rozpoznawanie, wydobywanie złóż kopalin objętych własnością górniczą.
14. Poszukiwanie lub rozpoznawanie kompleksu podziemnego składowania dwutlenku węgla oraz podziemne składowanie dwutlenku węgla.
15. Zakładanie i utrzymywanie cmentarzy.
16. Ustanawianie i ochrona miejsc pamięci narodowej.
17. Ochrona zagrożonych wyginięciem gatunków roślin i zwierząt lub siedlisk przyrody.
18. Wydzielanie gruntów pod publicznie dostępne samorządowe: ciągi piesze, place, parki, promenady lub bulwary, a także ich urządzanie, w tym budowa lub przebudowa.
19. Wykonywanie urządzeń lub budowli służących zapobieganiu lub zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt.
    Inne cele publiczne określone w odrębnych ustawach.

Przeczytaj również: Zasiedzenie nieruchomości w dobrej i złej wierze – co to oznacza?

Jak przebiega postępowanie wywłaszczeniowe?

Wszczęcie postępowania wywłaszczeniowego powinno być poprzedzone rokowaniami o nabycie nieruchomości. W trakcie rokowań prowadzący sprawę o wywłaszczenie może zaproponować nieruchomość zamienną.

Wszczęcie postępowania wywłaszczeniowego następuje z urzędu bądź na wniosek.

Postępowanie wywłaszczeniowe z urzędu to postępowanie na rzecz Skarbu Państwa, natomiast postępowanie na wniosek to postępowanie wywłaszczeniowe na rzecz jednostki samorządu terytorialnego (gminy). Postępowanie wywłaszczeniowe na wniosek następuje na wniosek jej organu wykonawczego.

Wszczęcie postępowania wywłaszczeniowego może nastąpić po bezskutecznym upływie dwumiesięcznego terminu do zawarcia umowy, wyznaczonego na piśmie właścicielowi, użytkownikowi wieczystemu nieruchomości, a także osobie, której przysługuje ograniczone prawo rzeczowe na tej nieruchomości. Termin ten liczy się od dnia zakończenia rokowań.

Jeżeli w terminie 2 miesięcy od dnia ogłoszenia o zamiarze wszczęcia postępowania w sprawie podziału nieruchomości nie zgłoszą się osoby, które wykażą, że przysługują im prawa rzeczowe do nieruchomości, starosta wykonujący zadanie z zakresu administracji rządowej, wydaje decyzję o nabyciu własności nieruchomości przez Skarb Państwa lub jednostkę samorządu terytorialnego, wnioskującą o wywłaszczenie.

Nabycie prawa własności następuje z dniem, w którym decyzja stała się ostateczna.

Decyzja o nabyciu własności nieruchomości podlega ogłoszeniu w sposób określony w art. 49 Kodeksu postępowania administracyjnego.

Ujawnienie postępowania wywłaszczeniowego w księdze wieczystej

Wszczęcie postępowania wywłaszczeniowego starosta ujawnia w księgach wieczystych.

W przypadku, gdy z różnych przyczyn do wywłaszczenia nie dojdzie, starosta wnosi do Sądu Rejonowego, Wydziału Ksiąg Wieczystych o wykreślenie z księgi wieczystej wpisu o wszczęciu postępowania wywłaszczeniowego albo składa odpowiednie zawiadomienie do zbioru dokumentów.

Przeczytaj: Odziedziczyłeś nieruchomość? Zadbaj o wpis w księdze wieczystej

Odszkodowanie za wywłaszczoną nieruchomość

Za nieruchomość wywłaszczoną, której własność przeszła na rzecz Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego, właściciel nieruchomości otrzymuje odszkodowanie.

Odszkodowanie zostaje ustalone zgodnie z przepisami Ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami oraz Ustawie z dnia 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych zwanej „specustawą”.

Odszkodowanie za wywłaszczenie nieruchomości ustala starosta.

Decyzja o odszkodowaniu za wywłaszczenie prawa własności wydawana jest w terminie nie dłuższym niż 30 dni od dnia, w którym decyzja o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej stała się ostateczna. Od decyzji o ustaleniu odszkodowania można się odwołać do wojewody, właściwego dla miejsca położenia nieruchomości, w terminie 14 dni od dnia doręczenia tej decyzji.

Wysokość odszkodowania ustala się na podstawie wartości rynkowej nieruchomości.

Odszkodowanie wypłaca starosta, jeżeli wywłaszczenie nastąpiło na rzecz Skarbu Państwa, jeżeli natomiast wywłaszczenie nastąpiło na rzecz jednostki samorządu terytorialnego, odszkodowanie wypłaca organ wykonawczy danej jednostki samorządowej.

Podstawa prawna:

1. Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami.
2. Ustawa z dnia 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych.

Foto: Pixabay.com